พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ [5. จูฬยมกวรรค] 3. มหาเวทัลลสูตร
ภพและฌาน
[453] "ท่านผู้มีอายุ ภพมีเท่าไร"
"ท่านผู้มีอายุ ภพมี 3 คือ (1) กามภพ (2) รูปภพ (3) อรูปภพ"
"การเกิดในภพใหม่ต่อไป มีได้อย่างไร"
"เพราะความยินดียิ่งในอารมณ์นั้น ๆ ของเหล่าสัตว์ที่มีอวิชชาเป็นเครื่องกีดกั้น
มีตัณหาเป็นเครื่องผูกพันไว้ การเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมมีได้อย่างนี้"
"การเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีได้อย่างไร"
"เพราะอวิชชาสิ้นไป เพราะวิชชาเกิดขึ้น และเพราะตัณหาดับไป การเกิด
ขึ้นในภพใหม่ต่อไป ไม่มีได้อย่างนี้"
[454] "ท่านผู้มีอายุ ปฐมฌาน เป็นอย่างไร"
"ท่านผู้มีอายุ ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้สงัดจากกามและอกุศลธรรมทั้งหลายแล้ว
บรรลุปฐมฌานที่มีวิตก วิจาร ปีติ และสุขอันเกิดจากวิเวกอยู่ ฌานนี้พระผู้มี
พระภาคตรัสว่า 'ปฐมฌาน"
"ปฐมฌานมีองค์เท่าไร"
"ปฐมฌานมีองค์ 5 คือ ภิกษุผู้เข้าปฐมฌานย่อมมี (1) วิตก (2) วิจาร
(3) ปีติ (4) สุข (5) เอกัคคตา ปฐมฌานมีองค์ 5 อย่างนี้"
"ปฐมฌานละองค์เท่าไร ประกอบด้วยองค์เท่าไร"
"ปฐมฌานละองค์ 5 ประกอบด้วยองค์ 5 คือ ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้
เข้าปฐมฌาน (1) ละกามฉันทะ (2) ละพยาบาท (3) ละถีนมิทธะ (4) ละอุทธัจจ-
กุกกุจจะ (5) ละวิจิกิจฉาได้แล้ว ย่อมมี (1) วิตก (2) วิจาร (3) ปีติ (4) สุข
(5) เอกัคคตา ปฐมฌานละองค์ 5 ประกอบด้วยองค์ 5 อย่างนี้"
พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ [5. จูฬยมกวรรค] 3. มหาเวทัลลสูตร
อินทรีย์ 5
[455] "ท่านผู้มีอายุ อินทรีย์ 5 ประการนี้ คือ (1) จักขุนทรีย์
(2) โสตินทรีย์ (3) ฆานินทรีย์ (4) ชิวหินทรีย์ (5) กายินทรีย์ มีอารมณ์ต่างกัน
มีที่เที่ยวไปต่างกัน ไม่รับรู้อารมณ์อันเป็นที่เที่ยวไปของกันและกัน เมื่ออินทรีย์ 5
ประการนี้มีอารมณ์ต่างกัน มีที่เที่ยวไปต่างกัน ไม่รับรู้อารมณ์อันเป็นที่เที่ยวไปของ
กันและกัน จะมีอะไรเป็นที่อาศัย และธรรมอะไรรับรู้อารมณ์อันเป็นที่เที่ยวไปแห่ง
อินทรีย์ 5 ประการนั้น"
"ท่านผู้มีอายุ อินทรีย์ 5 ประการนี้ คือ (1) จักขุนทรีย์ (2) โสตินทรีย์
(3) ฆานินทรีย์ (4) ชิวหินทรีย์ (5) กายินทรีย์ มีอารมณ์ต่างกัน มีที่เที่ยวไปต่างกัน
ไม่รับรู้อารมณ์อันเป็นที่เที่ยวไปของกันและกัน เมื่ออินทรีย์เหล่านี้มีอารมณ์ต่างกัน
มีที่เที่ยวไปต่างกัน ไม่รับรู้อารมณ์อันเป็นที่เที่ยวไปของกันและกัน มีใจเป็นที่อาศัย
และใจย่อมรับรู้อารมณ์อันเป็นที่เที่ยวไปแห่งอินทรีย์เหล่านั้น"
[456] "ท่านผู้มีอายุ อินทรีย์ 5 ประการนี้ คือ (1) จักขุนทรีย์
(2) โสตินทรีย์ (3) ฆานินทรีย์ (4) ชิวหินทรีย์ (5) กายินทรีย์ อินทรีย์ 5
ประการนี้อาศัยอะไรดำรงอยู่"
"ท่านผู้มีอายุ อินทรีย์ 5 ประการนี้ คือ (1) จักขุนทรีย์ (2) โสตินทรีย์
(3) ฆานินทรีย์ (4) ชิวหินทรีย์ (5) กายินทรีย์ อินทรีย์ 5 ประการนี้อาศัยอายุ1
ดำรงอยู่"
"อายุอาศัยอะไรดำรงอยู่"
"อายุอาศัยไออุ่น2ดำรงอยู่"
"ไออุ่นอาศัยอะไรดำรงอยู่"
"ไออุ่นอาศัยอายุดำรงอยู่"
"ผมรู้ทั่วถึงภาษิตของท่านพระสารีบุตรในบัดนี้เองอย่างนี้ว่า 'อายุอาศัยไออุ่น
ดำรงอยู่และไออุ่นอาศัยอายุดำรงอยู่' แต่ผมจะพึงเข้าใจความแห่งภาษิตนี้ได้อย่างไร"
